Dünyanın dikkat kesildiği Nobel edebiyat mükafatı bugün açıklanıyor. Her yıl olduğu üzere bu yıl da kimin mükafatı kazanacağı konusunda hararetli tartışmalar yaşandı. Bahis şirketi Ladbrokes geçtiğimiz günlerde, Nobel edebiyat mükafatı için düzenlenen bahislerde saygın Kenyalı müellif Ngugi wa Thiong’o’nun isminin öne çıktığını duyurdu.
Salman Rüşdi, Haruki Murakami her yıl olduğu üzere bahis listelerinde ön sıralarda. Türkiye’den de PEN Muharrirler Derneği’nin mükafata bir aday gösterdiği biliniyor fakat kurallar gereği kapalılık istendiği için kimin aday gösterildiği açıklanmıyor.
Ödülü belirleyen İsveç Akademisi Nobel Komitesi’ne başkanlığı Anders Olsson yaparken, komitede Ellen Mattson, Steve Sem-Sandberg, Anne Swärd, Anna-Karin Palm ve Mats Malm misyon yapıyor. Norveçli muharrir Karl Ove Knausgaard’ın da öne çıktığı 2022’de ise mükafatın tekrar Norveçli bir müellif olan Jon Fosse’a verilmesi büyük sürpriz olmuştu. Öğlen saatlerinde belirli olacak mükafata dair iddialarını edebiyat dünyasından Adnan Özer, Metin Celal, Selçuk Altun ve Selahattin Özpalabıyıklar paylaştı.
Karar’dan Saliha Sultan haberine nazaran, Özpalabıyıklar mükafatın bayan bir muharrire verilmesini istek ederken, Celâl’in favorisi 85 yaşındaki Avustralyalı muharrir Grald Murnane. Altun, mükafatın babası İstanbullu olan İngiliz bir muharrir ve akademisyen olan Gabriel Jodipovici’nin hakkı olduğunu söylerken, Özer Filistin’de yaşanan katliama dikkati çekerek, yıllardır ödül listelerinde ismi geçen Suriyeli şair Adonis’e verilirse mükafatı reddetmesi gerektiği görüşünü lisana getiriyor.
EDEBİYATÇILARIN KESTİRİMLERİ ŞÖYLE:
SELAHATTİN ÖZPALABIYIKLAR: EMEKTAR BAYAN MUHARRİRE VERİLSİN
“Açıkçası bu sene kestirimleri çok takip etmiyorum, ettiğim vakitte bilemiyordum gerçi. Yeniden de aklımda muhakkak bir isim yok lakin genç yahut emektar bir bayan müellifin almasını çok isterim. Genç bir müellif olan İngilizce yazan İrlandalı müellif Sally Rooney mesela, onun almasını isterim. Zevklerine güvendiğim beşerler da hakkında güzel şeyler söylediler ve yazdılar. Emektar bir muharrire verilecekse, Kanadalı muharrir Margaret Atwood olabilir. Kendisi bir iki yıldır görünüyor hayli, yazdıkları daha görünür ve etkin. Olabilir bence… Haruki Murakami ve Selman Rüşdi ismi yıllardır çok dolanımda. Bu iki ismin yazarlıklarına itirazım yok lakin Selman Rüşdi’ye uzaklıklı oldum daima. Yazısı ile değil de kanısı ve hareketi ile görülmeye çalışması tesirli sanırım benim bu fikrimde. Gerçi yıllar evvel çok az insanın edebiyat lisanı olarak kullandığı Yidiş lisanında yazan birine Nobel verdiler, Isaac Singer’e. Zira o yıl da Filistin sorunu vardı, İsrail bütün dünyada telin edilmişti, yani şimdiki üzere değildi. Yahudi ve Yidiş lisanında yazan bir müellifin ödül alması İsrail’in gönlünü almak üzere gelmişti bana o periyot. Yani Nobelde bu çeşit siyasi sıkıntılar çok rol oynuyor. Bu sene bu siyasi problemlerin dışında kalarak seçim yapılırsa, Atwood’un bahtı yüksek üzere geliyor.”
METİN CELAL: FAVORİM GERALD MURNANE
“Haruki Murakami, Adonis, Salman Rusdie, Margreth Atwood üzere isimlere bahis listelerini üst sıralarında rastlasak da bence mükafata pek yakın görünmüyorlar. Nobel komitesi bu tip basında ve toplumsal medyada ismi çok geçen adayları sevmiyor. Geçen yıl olduğu üzere bu yıl da Nobel bahislerinde ve dedikodularda en çok ismi geçen muharrir Çinli Can Xue. 71 yaşındaki müellif avangard yazım biçimiyle övgüler alıyor. Xue geçen yıl da en büyük adaylardan biriydi, bu yüzden de bu yıl ödül alması mümkün. Gerald Murnane ikinci en büyük aday. 1970’lerden beri kitaplarını yayınlıyor. 13 yayınlanmış kitabı var. 85 yaşındaki Avustralyalı muharririn yapıtları birçok lisana olduğu üzere Türkçeye de çevrilmiş. Çoktandır Avustralya kıtasına ödül gitmediğini ve muharririn isminin geçen yıl de bahis listelerinde üst sıralarda geçtiğini de göz önüne alırsak mükafatı kazanma talihi varmış üzere görünüyor. Rus müellif Lyudmila Ulitskaya da güçlü bir aday olarak görülüyor. 81 yaşındaki müellif kazandığı milletlerarası birçok mükafatın yanında Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaştaki tutumuyla da dikkati çekiyor. 87 yaşındaki ABD’li roman ve hikaye müellifi Thomas Pynchon ise büyük sürpriz olur. Medyadan uzak durması ve çok az fotoğrafının olmasıyla ünlü Pynchon kendine has anlatımı ve üslubuyla güç sevilen fakat sevildi mi tutkuyla bağlanılan ayrıksı bir müellif. 2024 Edebiyat Ödülü’nü kimin kazanacağına bahse girsem benim favorim Gerald Murnane olurdu.”
ADNAN ÖZER: ‘HEM ÖLDÜR HEM ÖDÜL VER’ OLMAZ
“Latin Amerika bu sene büyük beklenti içerisinde, ödül Cesar Aira ve şair Raul Zurita’ya bekleniyor. Orta Avrupa’dan bahsedersek bu sene bir beklenti yok zira son büyük müellifi Milan Kundera idi, Javier Marias da vefat etti bu sebeple beklenti içinde değiller. Portekiz’de ise çok uygun müellifler var ancak Nobel için olgunlaşmış bir isim görülmüyor. Öte yandan Afrika gündeme gelebilir, çok acayip bir isim var, Kenyalı Ngugi wa Thiong’o’n. Adonis ve Haruki Murakami isimleri ise yıpratıcı halde geçti son yıllarda. Bu sene Filistin’de yaşananlardan ötürü politik olarak Adonis’e Nobel verilmesi Arap dünyasını şad etmeyecektir, ‘hem öldür hem ödül ver’ üzere bir durum zira, olmaz. Bundan bence Adonis de çok şad olmaz, verilirse almaması lazım. Balkanlarda da bu sene güçlü bir aday yok. Kanada’dan da Margaret Atwood’un olabilir, İngiltere’den John Banville güçlü bir aday lakin ben daha kuvvetli aday olarak Ian McEwan’ı görüyorum. Doğrusu uzak Asya’dan ortada sürprizler çıkıyor lakin son periyotta bakıyorum Çinli ve japonlar aslında aldı bir epey fakat Malezya’da kuvvetli bir muharrir varsa o da devreye girebilir. Ancak Nobel komitesi Putin’in canını yakmak istiyorlarsa Lyudmila Ulitskaya verebilirler. Ezilen dünyaya bir jest de yapabilir Nobel bu sene, mülteci göçmen edebiyatçılardan birine ödül verebilir. benim için sürpriz olmaz. Michael Ondaatje mesela, İngiliz Hasta’nın müellifi, Sirilanka göçmeni, ona verilebilir diye düünüyorum. Bana kalırsa Selman Rüşdi de bir muharrir olarak hak eder fakat ona ödül vermek çok tehlikeli bu süreçte, zira İslam dünyasını büsbütün karşılarına alma tarafı var. Latin Amerika’dan ise Nikaragualı bir müellif var, artık İspanya’da yaşıyor Gioconda Aşikâr. Lakin bana sorarsanız Şilili şair Zurita almalı. çok güzel bir şair, bir şairin almasından keyifli olurum. O alırsa küçücük Şili’nin üçüncü nobeli olacak natürel… İtalyadan Claudio Magris alırsa beni daha memnun eder zira kendisiyle biraz dostluğumuz var, ‘Eskiden Gelecek Güzeldi’ romanımın ismini o vermiştir mesela.”
SELÇUK ALTUN: BABASI İSTANBULLU JODIPOVICI’NİN HAKKI
“Bence 2024 Edebiyat Nobel Mükafatı 1940 doğumlu, babası İstanbullu İngiliz bir muharrir ve akademisyen olan Gabriel Jodipovici’nin hakkıdır. Lakin pek dışa dönük bir duruşu yoktur. İnternet ortamında dolaşan isimlere bakıldığında Çinli Can Xue ile Avustralyalı Gerald Murnane daha şanslı görünüyorlar…”