Aydın Hasan – Savaşın kazanılmasında, diplomatik hareketler, istihbarat savaşları kadar basın yoluyla verilen propaganda gayretleri de tesirli oldu.
İstanbul’u teslim etmeyen manevi gücün ögelerini ise gazeteciler, muharrirler ve çizerler oluşturuyordu. Tevhid-i Efkur, Akşam, İleri ve Vakit üzere gazeteler, İstanbul Hükümeti ile İngiliz işgal idaresinin sansür ve baskılarına karşın Ankara’ya açıktan dayanak verdiler. Anadolu’ya takviye veren basının içinde, mizah basının ise farklı bir yeri vardı. Okuma yazma bilenlerin oranı epey düşüktü. Bu durum, propaganda da karikatürün ehemmiyetini daha da artırıyordu. Devrin mizah mecmuaları Güleryüz, Ayine ve Karagöz, yazı ve karikatürlerle en sıkıntı günlerde ulusal gayretin destekçisi oldu. Bunlar içinde; Güleryüz, Ayine ve Karagöz’ün yanı sıra Akbaba’da 1921, 1922, 1923 yıllarında yayınlanan karikatürler yer alıyordu.
Özellikle 1921 ile 1922 yıllarına ilişkin karikatürler, savaşın ağır sürdüğü bir devirde yayınlanmış olmalarından ötürü ulusal çaba açısından farklı bir kıymet taşıyordu.
Taarruz hazırlığı yapılıyor
Karagöz’de 26 Ekim 1921’de yayınlanan kariküterde Mustafa Kemal Paşa, kılıcını bileylerken, top mermilerini istifleyen İsmet paşa ile sohbet ediyor. 12 Eylül 1921’de Sakarya Savaşı kazanıldı. 20 Ekim 1921’de TBMM hükümeti ile Fransa ortasında Ankara antlaşması imzalandı. Karikatür, Sakarya Savaşı ile Yunan Büyük Taarruzu’nu durduran Türk ordusunu, kumandanların taarruza hazırladığı bildirisini veriyor. Karikatürün altındaki yazı ise şöyle:
İsmet Paşa: Konstantin (Yunan Kralı) sulh aramak için Gunaris’i (Yunanistan Başbakanı) yola çıkarmış.
Mustafa Kemal Paşa: O denli ise münasip bir sulh hazırlayalım. Zira dönüp dolaşıp buraya gelecek üzere görünüyor.
Yunanistan’ın buyük felaketi
Mizah Mecmuası Ayine’de 13 Eylül 1922’de yayınlanan karikatürün altında, ‘Düşman hilal-i rayet-i İslam’a hürmet et / Toplar boğar hitabını dağlarda akıbet’ mısraları yer alıyor. 30 Ağustos 1922’de Yunan Ordusu, Dumlupınar’da imha edilmiş ve Türk süvarileri 9 Eylül 1922’de İzmir’i kurtarmıştı. Karikatür, Yunan ordusunun çöküşünü tasvir ediyor.
Başkumandan lafa bakmaz
4 Ocak 1922’de Karagöz’de yayınlanan karikatürde, Gazi Mustafa Kemal ile Yunanistan Başbakanı Gunaris, beşik sallarken tasvir ediliyor. Gunaris ile çizimde yer alan Karagöz ortasında şu diyalog kurgulanmış:
Gunaris: İlkbaharda sulh olacak ninni, Efzunlarım kurtulacak ninni e,e,e,e,e!
Karagöz: Mehmetçiğim dolma yutmaz hey, hey. Silahını o bırakmaz hey, hey! Başkumandan lafa bakmaz hey, hey! Sulh kelamına kimse kanmaz hey, hey!
Beyaz atın üstünde
Güleryüz Dergisi’nde 5 Mayıs 1921’de yayınlanan karikatürün altında şu dörtlük yer alıyor: Nabzında bir iman vuran kanınla / Bu ziya görmeyen ufka yükseldin / Bilmem ki semadan yüksek alnınla / Güneşin doğduğu yerden mi geldin?
Çizimde, Mustafa Kemal Paşa, art fonda dalgalanan bayrakla beyaz bir atın üstünde, kalpaklı ve üniformalı olarak tasvir ediliyor. Gerisinde da kumandanlar ile askerler yer alıyor. Karikatür, hamleye geçmiş bir ordu hissini uyandırıyor. 1 Nisan 1921’de İkinci İnönü Zaferi kazanılmış, 8 Nisan’da Aslıhanlar Muhaberesi’nde Yunan ordusu geri çekilmişti. 3 Mayıs 1921’de ise batı ve güney cepheleri birleştirilirek, komutanlığına İsmet Paşa getirilmişti. Karikatürle, halka moralin yanı sıra sistemli ordunun kurulduğu iletisi da veriliyor.
